PATRIK SCHUMACHER - IRONIA, ALEGORIA I DYSTOPIA

Nominacje do tegorocznego Medalu RIBA pokazują raz jeszcze, że edukacja architektoniczna w Wielkiej Brytanii funkcjonuje w świecie równoległym. (Najlepsi?) studenci obecnej generacji i ich nauczyciele zdają się myśleć, że zwykłe aspekty życia współczesnego społeczeństwa są zbyt nudne, żeby zasługiwać na uwagę awangardy. W zamian otrzymujemy scenariusze, które są przypuszczalnie bardziej interesujące niż wyzwania jakie stawia nam rzeczywistość. Punktem wyjścia dla większości projektów są nieprawdopodobne narracje z zamierzonym symbolicznym przekazem lub poetycką nutą.

W związku z tym prace końcowe są bardziej deklaracjami i alegoriami niż projektami. Dowodem na to jest nacisk kładziony na sugestywną, nastrojową obrazowość, z nielicznymi wyjaśnieniami lub praktycznie w ogóle pozbawiona jakichkolwiek wyjaśnień, jak przedstawiona przestrzeń organizuje i wyraża procesy kierujące życiem społecznym i instytucjonalnym. Na przykład Brązowy Medal (pierwsza nagroda w kategorii Part 1) proponuje, aby umieścić 'liryczny mechanizm akustyczny' w kamieniołomie w Bangalore. 'Wiatr gra na budynku, akustycznie przekształcając odgłosy szlifowania w kamieniołomie'. Srebrny Medal (pierwsza nagroda w kategorii Part 2) pokazuje w formie dystopijnego filmu science-fiction Brixton, które zostaje zmienione w 'zdegenerowany i zlekceważony obszar zamieszkały przez maszyny, które są tanią siłą roboczą'. Roboty mają symbolizować imigrantów, ich zadaniem jest przedstawienie rasistowskiej eksploatacji odbywającej się w rzeczywistości.

Jedno z drugich miejsc pokazuje z sarkazmem 'genetycznie skonstruowany "naturalny element" dla dóbr luksusowych, maskarady przebudowanego "eco-industry"'. Tak jak Roboty z Brixton ten "naturalny element" nie jest projektem, a ironiczną przenośnią, która ma być krytycznym komentarzem.

(...) Mimo że jest raczej mało wyjaśnień na temat nominacji projektów, ich tytuły ( np. Pyrolytic Power Plant, Tsunami Alert Community, Hydrodynamic Landscape, Mushroom Farm, Guild of Tanners and Butchers) jak i przewaga nastrojowych obrazków (przeważnie ciemnych, pochmurnych, poetyckich, dystopijnych) sugeruje podobnie przewrotne, nieprawdziwe zrozumienie tego, co konstytuuje wartościowe zadanie projektowe.

(...) Nie ma wątpliwości, że mamy do czynienia z bogatą wyobraźnią i dużymi zdolnościami. Jednak trudno jest zrozumieć, co takie prace osiągają i wnoszą do rozwoju architektury jako dyscypliny. Dyrektor ds. edukacji RIBA, David Gloster, zdaje się aprobować to, co ja krytykuję: 'umiejętność - w najlepszych pracach - kreowania własnego świata, zamiast ciągłego odbijania tego wszystkiego, co dzieje się dookoła autorów tych prac, jest urzekająca'. Gloster równie chętnie przyjmuje to, co uważa za 'wyraźne ostrze polityczne' i uznaje za znak, że 'studenci wciąż traktują architekturę jako katalizator zmian'.

Wierzę, że architektura rozwija współpracę z innymi podsystemami społecznymi takimi jak ekonomia, polityka, mass media, nauka itd. W tej współpracy innowacyjna architektura może być tak samo katalizatorem przemian jak i innowacją w nauce, mass mediach, czy systemie politycznym. Jednak głęboko wątpię czy wymyślanie alternatywnych światów jako pola dla wymyśl(o)nego projektu jest dobrą drogą do tego celu. Wątpię również w to, że architektura może być polem dla radykalnego aktywizmu. Wierzę, że architektura jest dyscypliną samą w sobie (zarówno dyskurs jak i praktyka) z jej własną, unikalną społeczną odpowiedzialnością i kompetencją. Jako taka powinna być ostro odgraniczona od innych dziedzin takich jak sztuka, nauka/inżynieria, czy polityka.

Architekci są powołani do rozwijania form urbanistycznych i architektonicznych, które są powiązane ze współczesną ekonomią i życiem politycznym. Architekci nie są ani legitymowani, ani kompetentni do tego, by spierać się o nową politykę czy 'nie zgadzać się z konsensusem globalnej polityki' (jak sugeruje David Gloster). 'Krytyczna architektura' dopuszcza błędne próby zastępowania jej samej polityką. Rezultat może być w najlepszym wypadku prowokacją, ale często jest po prostu naiwnym (jeśli nie pompatycznym) pozerstwem. Sukces w świecie nie powinien brać się z takich poczynań.

Pokaz kreatywnej wyobraźni i wirtuozerstwa w wizualizacjach nie jest wystarczającym powodem, by przyznać komuś nagrodę. Czy nie powinniśmy oczekiwać od najlepszych studentów czy nauczycieli i najlepszych szkół architektonicznych poważnego wkładu w innowacyjne ulepszanie możliwości naszej dyscypliny tak, aby mogła podejmować wyzwania, z którymi musi się aktualnie zmierzyć, poprzez jej przyszłych klientów?

Widzę najlepsze szkoły jako istotną część awangardy naszej dyscypliny, obarczoną ciągłą innowacyjnością budowanego otoczenia. To tutaj systematyczne badania i poważne eksperymenty związane z projektowaniem mogą być przeprowadzane w sposób bardziej zasadniczy i patrzący w przód niż jest to możliwe w praktyce zawodowej w ramach współpracy z rzeczywistymi klientami. Badania akademickie na polu projektowania pozwalają wybierać i skupiać się na konkretnych aspektach budowanego otoczenia nie biorąc pod uwagę innych uwarunkowań.

Projektowe badania akademickie (projekt Part 2 mógłby również odgrywać tę rolę) nie są w pełni symulacją prawdziwego projektu z wszystkimi jego uwarunkowaniami. Tak więc ani projekt kursowy, ani akademicki projekt dyplomowy nie musi być pragmatyczny w bezpośrednim przełożeniu. Realizm, o którym mówię, jest z nieco bardziej subtelnego porządku. Wzywa do optymistycznego badania naszego współczesnego świata respektując możliwości, które daje i uważając modę na narracje światów równoległych za bezproduktywną. 

Projekt RIBA PART 1 bada energię dźwięku i przestrzeń otoczenia w ekstremalnych warunkach aktywnej kopalni granitu na przedmieściach Bangalore w Inidiach, autor: Basmah Kaki

Srebrny Medal RIBA / Pierwsza Nagroda: The Robots of Brixton autor: Kibwe Tavares

Srebrny Medal RIBA / Pierwsza Nagroda: The Robots of Brixton autor: Kibwe Tavares

tłum. Milena Trzcińska
źródło: The Architectural Review, http://www.architectural-review.com/, Schumacher slams British architecture education, opulbikowane 31 stycznia 2012r. 

tłumaczenie wykonane w zakresie uzasadnionym nauczaniem, kopiowanie tekstu w celach komercyjnych jest zabronione