Oczywistym jest, że możemy zobaczyć zaprojektowane rzeczy. Są to grafiki, urządzenia... począwszy od budynku a kończąc na otwieraczu do puszek. Projektant projektuje je jako logiczne i funkcjonalne, zakładając określone warunki graniczne: dla otwieracza puszek jest to konstrukcja puszek. Z drugiej strony projektant puszek projektuje puszki myśląc o otwieraczach; są one jego warunkiem granicznym.
Zatem, świat można postrzegać jako podzielony na kategorie np.: domy, ulice, światła uliczne, kioski, automaty do kawy, zmywarki, zastawy stołowe, obrusy. Taki podział prowadzi do zrozumienia projektowania, wykluczającego konkretne urządzenie, za to akceptującego jego warunki graniczne oraz założenie stworzenia lepszego, bądź piękniejszego expresu do kawy (…).
Niemniej jednak, możemy skategoryzować świat w inny sposób – i jeśli dobrze zrozumiałem “Pattern Language”, Christpher Alexander właśnie to próbował zrobić. Nie rozróżniał domu, ulicy, czy kiosku w celu zbudowania lepszych domów, ulic, czy kiosków; raczej wyodrębnił zintegrowany składnik jakim jest róg ulicy spośród innych miejskich składników; ponieważ kiosk wypełnia życie pomiędzy kupowaniem gazety a oczekiwaniem na nienadjeżdżający autobus, oraz autobusem zatrzymującym się w tym miejscu dlatego, że łączy się tutaj kilka ścieżek, a dojeżdżający do pracy znajdują tutaj swoją drogę. Róg uliczny jest tylko widocznym opisem tego zjawiska. Co więcej, zawiera części systemu organizacji: linie autobusowe, rozkłady jazdy, sprzedaż czasopism, światła na skrzyżowaniu.
Klasyfikacja środowiska daje również impuls projektowaniu. Co więcej, impuls ten zawiera niewidoczne elementy systemu. (…) Czym są instytucje? Zostawmy róg uliczny Christophera Alexandra i spójrzmy na wyraźnie postrzegalną instytucje jaką jest szpital. (…) Opiszmy szpital jako instytucję. Ponad wszystkimi innymi sprawami jest to system zależności pomiędzy istotami ludzkimi. Systemy międzyludzkie są również projektowane, stwarzane, w części zarówno przez tradycję historyczną jak i obecnie żyjących ludzi. Jeśli Ministerstwo Zdrowia ustanowi wykonywanie nadzoru nad produkcją dietetycznego jedzenia urzędnikom, a nie personelowi medycznemu – albo vice versa – w rezultacie jest to część projektowania instytucji. (…)
Czy jest więcej takich instytucji? Oczywiście - np. noc. – Noc jednak jest zjawiskiem naturalnym. Czy dlatego, że w tym momencie słońce świeci na Antypodach, wszędzie tutaj jest ciemno? – Anne Cauquelin była pierwszą, która zaproponowała twierdzenie o tym, że: noc została stworzona. W rzeczy samej, to zachowania ludzkie określają noc w ten, czy inny sposób poprzez stworzone przez człowieka instytucje. W Szwajcarii, po dziewiątej wieczorem mogę cicho pracować by następnie w ciszy pójść spać; telefonowanie do kogoś o tej godzinie uznawane jest za zachowanie niegrzeczne. W Niemczech, mój telefon pozostaje milczący aż do godziny jedenastej wieczorem, dopiero po tej godzinie zaczyna działać ogólnie przyjęta umowa – prowadząca do zablokowania wszystkich linii. Potrzeba więc około godziny, żeby nareszcie móc się dodzwonić.
Zatem noc, która pierwotnie miała związek z ciemnością, została stworzona przez człowieka. Składa się ona z godzin otwarcia bądź zamknięcia, taryf nocnych, rozkładów jazdy, zachowań ludzi oraz lamp ulicznych. Tak jak szpital, noc potrzebuje przeprojektowania. Dlaczego transport publiczny, przestaje funkcjonować dokładnie wtedy, kiedy ludzie wychodzą z pubów i mimo wypitego kieliszka wina, wracają do domu samochodem? Czy inna organizacja godzin otwierania i zamykania lokali nie chroniłaby kobiet, zmuszonych wracać nocą samemu do domu, przed przemocą? Czy jest to naprawdę niezmienne, że w naszych miastach, jedyną słuszna drogą aby bezpiecznie wrócić do domu, jest podróż własnym samochodem? (…)
Zajmijmy się teraz instytucją gospodarstwa domowego. Dla tradycyjnego projektanta gospodarstwo domowe jest zbiorem różnych urządzeń, począwszy od miejsca zabaw a kończąc na kserokopiarce . Są całe zastępy rzeczy do wynalezienia albo do udoskonalenia: expres do kawy, mikser, zmywarka to tylko przykłady sprzętu kuchennego. Wraz z nowymi urządzeniami projektant dba o to, aby wszystko pozostało takie samo. (…) Podsystemem instytucji gospodarstwa domowego jest odkurzanie. Co jest brudne? Dlaczego usuwamy kurz, oraz gdzie znajduje się on po usunięciu? – Wszyscy to wiemy ale nie lubimy się do tego przyznawać. Usunięty kurz wraz z detergentami jest jedną z przyczyn zanieczyszczenia środowiska. (…)
Podając wcześniejsze przykłady chciałem zwrócić uwagę na niewidzialny składnik projektowania. Jest to instytucjonalizacja oraz organizacja w których projektant nieustannie uczestniczy. Jednak zgodnie z ogólnie przyjętym sposobem klasyfikowania środowiska, pozostaje on ukryty. Poprzez podział świata na obiekty, oraz pozwalając niewidzialnemu na granie roli warunku granicznego, świat został również zaprojektowany. Brak zmian instytucjonalnych, podczas gdy materia cały czas się rozwija jest również sposobem projektowania. (…)
Już na początku założyłem, że projektanci dzielą świat na przedmioty zamiast na problemy. Jest to wynikiem językowego postanowienia przyjmującego za niegodne uwagi, znakowanie czegoś w celu rozwiązania problemu. (…) Ten krótki cykl pomiędzy znakowaniem a rozwiązywaniem problemu podąża ramię w ramię za pominięciem warunków granicznych. Ponad projektowany obiekt, nie powinno potrzebować się żadnych technicznych, bądź organizacyjnych zmian. Zwycięskim jest to, co może być włączone do istniejących systemów, bez względu na to, jakkolwiek byłyby one już obciążone. (…) Taki sposób rozwiązywania problemów jest zgodny z pozycją jaką posiada projektant w procesie podejmowania decyzji: jako dostawca pomysłów który w gruncie rzeczy nie ponosi odpowiedzialności. (…) Zatem, projektowanie musi się otworzyć w kierunku socjo-projektowania, w kierunku refleksji nad rozwiązaniem problemów które czerpią zarówno z przedmiotu jak i jego roli w skoordynowanym procesie zmian. (…)
Niewidzialne projektowanie oznacza dzisiaj: konwencjonalne projektowanie które nie jest świadome swojej funkcji socjalnej. Niewidzialne projektowanie może za to oznaczać: projektowanie przyszłości, zdolne do świadomego czerpania z niewidzialnych systemów składających się z obiektów oraz relacji międzyludzkich.
Tłumaczenie za Alexandrem Klose
i.b.
(fragment użyty w zakresie uzasadnionym nauczaniem, kopiowanie tekstu w celach komercyjnych jest zabronione)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz