Dzisiejsza architektura może funkcjonować w sposób krytyczny tylko jeżeli znajdzie się w pozycji ariergardy (straż tylna, por. awangarda), to znaczy takiej, gdzie dystansuje się zarówno od oświeceniowego mitu rozwoju, jak i od reakcyjnego, nierealistycznego impulsu powrotu do architektonicznych form preindustrialnej przeszłości.
Krytyczna ariergarda musi odsunąć się od optymalizacji zaawansowanej technologii i ciągle obecnej tendencji do powrotu ku nostalgicznemu historyzmowi czy bezkrytycznej dekoracyjności. Uważam, że tylko ariergarda ma możliwość stworzenia wytrzymałej, pozwalającej na identyfikację kultury, odwołując się w tym samym czasie dyskretnie do technik uniwersalnych.
Niezbędna jest odpowiednia kwalifikacja pojęcia ariergardy w celu zmniejszenia jej krytycznego zakresu od tak konserwatywnej polityki jak Populizm czy sentymentalny Regionalizm z którym jest on często kojarzony. Aby połączyć ariergardyzm z zakorzenioną już strategią krytyczną, należy posłużyć się pojęciem Krytycznego Regionalizmu stworzonym prze Alexa Tzonisa i Liliane Lefaivre w 'The Grid and the Pathway' (1981); esej ten jest ostrzeżeniem przed dwuznacznością regionalnego reformizmu, który był okazjonalnie manifestowany od ostatniego kwartału XIX wieku:
Regionalizm zdominował architekturę niemal wszystkich krajów w czasie ostatnich dwóch stuleci. Generalizując, możemy stwierdzić, że podtrzymuje on indywidualne i lokalne środki architektoniczne przeciwstawiając je tym bardziej uniwersalnym i abstrakcyjnym. Dodatkowo jednak, regionalizm dźwiga piętno dwuznaczności. Z jednej strony, związany jest z ruchami na rzecz reform i wolności;... z drugiej, udowodnił, że jest potężnym narzędziem represji i szowinizmu... Oczywiście, krytyczny regionalizm ma swoje ograniczenia. Przewrót ruchu populistycznego - bardziej rozwiniętej formy regionalizmu - ujawnił te słabe punkty. Żaden rodzaj nowej architektury nie może powstać bez stworzenia nowych relacji pomiędzy projektantem a użytkownikiem, bez nowych programów... Pomimo tych ograniczeń regionalizm krytyczny jest mostem, po którym musi przejść każda humanistyczna architektura przyszłości.
Fundamentalną zasadą Regionalizmu Krytycznego jest pośredniczenie w spotkaniu uniwersalnej cywilizacji i elementów utworzonych niebezpośrednio z osobliwości konkretnego miejsca. Jasnym jest, że Regionalizm Krytyczny zależy od stopnia utrzymania wysokiego poziomu krytycznej samoświadomości. Może on znaleźć swoją inspirację w zagadnieniach takich jak zakres i jakość lokalnego światła, tektoniki specyficznych układów strukturalnych, czy topografii terenu.
Niezbędnym jest odróżnienie Regionalizmu Krytycznego od uproszczonych prób wskrzeszania zaginionych form wernakularnych. W przeciwieństwie do Regionalizmu Krytycznego, kołem napędowym Populizmu jest komunikatywny lub instrumentalny znak. Taki znak nie stara się szukać krytycznej metody odbioru rzeczywistości, ale raczej idealizuje pragnienie konkretnych doświadczeń poprzez dostarczanie informacji. Jego zadaniem jest zapewnienie, w sposób jak najbardziej ekonomiczny, ustalonego wynagrodzenia w znaczeniu behawiorystycznym. W tym znaczeniu, silne pokrewieństwo Populizmu i technik retorycznych czy reklamowych, jest prawie przypadkowe. Dopóki nic nie przeciwstawi się tej zbieżności, odbiorca może pomylić odporną zdolność krytyczną z demagogicznymi tendencjami Populizmu.
Można założyć, że Regionalizm Krytyczny jako strategia kulturowa, jest tak samo nośnikiem światowej kultury, jak i napędem uniwersalnej cywilizacji. Mylące jest postrzeganie naszego światowego dziedzictwa kulturowego w takim samym stopniu w jakim jesteśmy spadkobiercami uniwersalnej cywilizacji, jest także widoczne, że jeżeli jesteśmy w szczególności , obiektem wpływu obu tych sił, nie mamy innego wyjścia jak tylko poznanie ich interakcji. W tym znaczeniu Regionalizm Krytyczny jest uzależniony pd procesu podwójnej mediacji. Po pierwsze, musi 'zdekonstruować' całościowe spektrum światowej kultury, które dziedziczy, po drugie, musi stworzyć, poprzez syntetyczne zestawienie, krytyczny manifest uniwersalnej cywilizacji. Dekonstrukcja światowej kultury to wyzbycie się eklektyzmu fin de siecle, który aplikował obce, egzotyczne formy aby zrewitalizować ekspresję osłabionego społeczeństwa.
tłum. Łukasz Stępnik
Źródło: Ku Regionalizmowi Krytycznemu: Sześć Punktów Architektury Oporu, Kenneth Frampton, w: Anti-Aesthetic: Essays on Postmodern Culture, ed. Hal Foster, Seattle, wyd. Bay Press, 1983, (tłumaczenie wykonane w zakresie uzasadnionym nauczaniem, kopiowanie tekstu w celach komercyjnych jest zabronione)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz